Gluten - morderca czy żyła złota? Co to jest gluten i gdzie go znajdziemy?
Gluten morderca czy żyła złota ?
Gluten, gluten, gluten z każdej strony atakuje nas gluten. Ostatnio widziałem reklamy wodę bezglutenowej, a także płatków kukurydzianych BEZGLUTENOWYCH!!! Otwierając dzisiaj opakowanie z pyszną wołowinką na tatara mój wzrok przykuł wielki napis "może zawierać gluten"!!!
Czy gluten jest rzeczywistym niebezpieczeństwem dla ludzi zdrowych czy tylko świetnie zorganizowanym modnym tematem generującym miliardowe przychody? Na te pytania spróbuję odpowiedzieć w poniższym artykule.
Zacznijmy od definicji - co to jest gluten (w czym jest gluten):
Gluten jest białkiem zapasowym znajdującym się w pszenicy, życie, jęczmieniu, owsie. Dodatkowo gluten posiada właściwości nadające plastyczności, sprężystości, i lepkości produktom zbożowym (1).
U chorych na celiakię (z badań wynika, że dotyczy ona ok. 1% populacji) powoduje enteropatię, czyli stan patologiczny jelita cienkiego, który charakteryzuje się zaburzeniami trawienia i wchłaniania jelitowego. Wywołany jest poprzez nieprawidłową reakcję immunologiczną (2).
Negatywne działanie u osób chorych jest potwierdzone naukowo, ale czy osoby zdrowe również powinny się obawiać się glutenu i przejść na dietę bezglutenową?
Czy gluten jest modny? Wiele osób rezygnuje ze spożywania glutenu nie mając pojęcia czym tak właściwie jest, a stosowanie diety bezglutenowej staje się po prostu modne modne. Niestety wiele osób nie zdaje sobie sprawy, że jest on tak naprawdę w większości produktów znajdujących się na sklepowych półkach (1). Z każdej strony atakują nas informacje o produktach bezglutenowych. Światowy rynek gluten-free już niedługo będzie wart 15 miliardów dolarów. Tyle ile PKB Malty i Lichtensteinu razem wziętych.
W Polsce rozwój produktów bezglutenowych również jest bardzo dynamiczny:
Bardzo ciekawe zależności pokazują trendy wyszukiwań google.
W Polsce sytuacja wygląda podobnie:
Od czego się zaczęło?
Badanie przeprowadzone przez Jesike Beresinski i Petera Gibson z Monash University w Australii wykazało, że gluten może powodować niekorzystne symtomy także u osób, u których nie stwierdza się celiakii. Jednak rezultat badań nie do końca przekonał ich autorów dlatego powtórzono je w 2013 r. Uczestników podzielono na 3 zespoły. Pierwsza grupa spożywała produkty z wysoką ilością glutenu, w drugą grupę stanowiły osoby z dietą zawierającą niską ilością glutenu. W trzeciej grupie zastosowano dietę pozbawioną glutenu. W powyższym eksperymencie zastosowano podwójnie ślepą próbę. Co to oznacza? Żaden z ochotników czy lekarzy nie wiedzieli, kto spożywa jaką ilość glutenu w diecie. Wyniki nie wykazały żadnych różnic u pacjentów niezależnie od podawanej dawki glutenu (3) (4) (5).
Flora bakteryjna a dieta bezglutenowa
Ostatnie dane sugerują, że dieta bezglutenowa może prowadzić do niekorzystnego zachwiania we florze bakteryjnej bytującej w jelitach (6).
W badaniu przeprowadzonym poprzez zespół G. De Palma wykazano, że wprowadzenie diety bezglutenowej u zdrowych osób pociągało za sobą zmniejszenie populacji bakterii powszechnie uważanych za korzystne dla ludzkiego zdrowia, takich jak Bifidobacterium i Lactobacillus i wzrost patogenów oportunistycznych, takich jak Escherichia coli. Te zmiany mogą być związane ze zmniejszeniem podaży polisacharydów, stanowiących jedno z najważniejszych źródeł energii dla korzystnej mikroflory jelitowej (7). Ponadto, zmniejszenie populacji Bifidobacterium i Lactobacillus w stosunku do patogennych bakterii Gram-ujemnych (Bacteroides i Escherichia coli) zostało wcześniej wykryte u chorych na celiakie leczonych dieta bezglutenową (8).
Dieta bezglutenowa zawsze powoduje spadek wagi?
Ścisłe przestrzeganie bezglutenowej diety w celiakii na ogół poprawia stan wskaźnik masy ciała (BMI). Jednak normalizacja wskaźnika BMI po diecie bezglutenowej nie zawsze jest obserwowana (6). W badaniu z udziałem 369 osób dorosłych z celiakią, którzy poszli na dietę bezglutenową stosując ją średnio przez 3 lata, 22 z 81 (27%) pacjentów (przystępujących do diety z nadwagą lub otyłością) zwiększyło jeszcze masę ciała. W badaniu z udziałem 371 osób dorosłych z celiakią, którzy następnie bezglutenowej diety przez okres 2 lat, 55 z 67 (82%) (przystępujących do diety z nadwagą lub otyłością) zwiększyło jeszcze masę ciała (9). Spośród 149 dzieci z celiakią, (które zastosowały dietę bezglutenową przez okres co najmniej 12 miesięcy), odsetek dzieci z nadwagą wzrósł prawie dwukrotnie (11% do 21%) (10) (6).
Gluten a Lipidy
Stosowanie w diecie produktów zawierających gluten może być korzystne dla osób z dyslipidemią niechorującym na celiakię (6).
U 24 osób dorosłych z hiperlipemią zwiększone spożycie w diecie glutenu pszennego przez 2 tygodnie obniżyło stężenie trójglicerydów w surowicy o 13% . W tym randomizowanym badaniu, pacjenci spożywali diety, które różniły się w zawartością glutenu, błonnika pszennego i otrębów. Wyższą zawartość glutenu w diecie uzyskano poprzez p spożywania chleba, który zawierał 53,1% białka. Zwiększone spożycie glutenu o 60 g / dobę, co stanowiło 10% całkowitej energii. Wysokie stężenie błonnika i otrębów nie zmniejszało poziomu trójglicerydów, gdy poziom glutenu był taki sam w każdej z diety. Jedynie w warunkach o wysokiej zawartości glutenu, niezależnie od zawartości błonnika poziom trójglicerydów spadał (11).
W randomizowanym badaniu, w którym 11% węglowodanów w diecie kontrolnej zastąpiono białkiem roślinnym (gluten) przez 1 miesiąc. Całkowita energia, błonnik pokarmowy oraz spożycie tłuszczu były takie same w każdym okresie diety. Zwiększenie dziennego spożycia glutenu przez 1 miesiąc obniżyło poziom trójglicerydów w surowicy krwi o 19,2%, kwas moczowy o 12,7%, a kreatyniny o 2,5%. Ponadto, utlenianie lipoprotein o niskiej gęstości, była zmniejszona o 10,6% w diecie o dużej zawartości glutenu. Autorzy doszli do wniosku, że wysokie spożycie białka roślinnego w postaci dodatku glutenu może mieć korzystny wpływ na poziom trójglicerydów i utlenionych lipoprotein o niskiej gęstości, podobny do tych jaki ma kwasy tłuszczowe jednonienasyconych i białka sojowe (12).
Dieta bezglutenowa a niedobory:
Dieta bezglutenowa może również prowadzić do niedoborów witamin z grupy B, kwasu foliowego i żelaza ze względu na brak fortyfikacji wielu produktów bezglutenowych (13).
Wyniki badania wskazują, że produkty wolne od glutenu zazwyczaj oferują mniejsze ilości kwasu foliowego, żelaza, tiaminy , ryboflawiny i niacyny niż ich odpowiedniki czyli fortyfikowane produkty zawierające gluten. U ludzi, wzbogacone produkty zbożowe przyczyniają się do dużego wzrostu dziennego spożycia kwasu foliowego i żelaza. W USA Spożycie chleba zawierającego gluten oraz drożdży zapewnia dostarczenie 28,3% potrzebnego kwasu foliowego, a spożywane drożdże chleb, makarony, mąki stanowią 38,3% dziennego spożycie żelaza. Ponieważ produkty zbożowe bezglutenowe generalnie nie są wzbogacane, to główne źródłem kwasu foliowego i żelaza nie jest dostępna w diecie bezglutenowe (14) (15).
Produkty bezglutenowe na bazie skrobi pszennej, (poprzez oczyszczenie) wyróżniają się mniejszą zawartością składników mineralnych i witamin, błonnika pokarmowego - odpowiedzialnego za prawidłowy pasaż jelitowy oraz białka (16). Jak zrekompensować straty witamin i składników mineralnych w diecie bezglutenowej? Odpowiedzią jest wzbogacenie lub fortyfikowanie żywności bezglutenowej. W Polsce jedynie napoje roślinne (ryżowe, owsiane) są wzbogacane w wapń (16).
Po przedstawieniu powyższych informacji sami musicie zdecydować co sądzicie o życiu bez glutenu u zdrowych ludzi. Zapraszam do komentowania.
Bibliografia:
1. K Ścibor L Ostrowska-Nawarycz , Z Kopański , I Brukwicka , W Uracz , Z Maslyak , I Sklyarov. Nietolerancja glutenu problemem zdrowotnym XXI wieku, . Journal of Clinical Healthcare . 2015.
2. Marian Grzymisławski Hanna Stankowiak-Kulpa, Małgorzata Wiocha. Celiakia - standardy diagnostyczne i terapeutyczne . Forum Zaburzeń Metabolicznych. 2010, Tom 1, 1, strony 12-21.
3. Molina-Infante S. Santolaria D. S. Sanders & F. Fernández-Bañares. Systematic review: noncoeliac gluten sensitivity. Aliment Pharmacol Ther. 2015, 41, strony 807-820.
4. JESSICA R. BESEKERSKI SIMONE L. PETERS,2 EVAN D. NEWNHAM, OURANIA ROSELLA, and PETER R. GIBSON. No Effects of Gluten in Patients With Self-Reported Non-Celiac Gluten Sensitivity After Dietary Reduction of Fermentable, Poorly Absorbed, Short-Chain Carbohydrates. GASTROENTEROLOGY. 2013, 145, strony 320-328.
5. Biesiekierski JR Newnham ED, Irving PM, et al. Gluten causes gastrointestinal symptoms in subjects without celiac disease: adouble-blind randomized placebo-controlled trial. Am J Gastroenterol. 2011;, 106, strony 508-514.
6. Glenn A. Gaesser Siddhartha S. Angadi,. Gluten-Free Diet: Imprudent Dietary Advice for the General Population? Academy of Nutrition and Dietetics. 2012.
7. Giada De Palma Inmaculada Nadal, Maria Carmen Collado and Yolanda Sanz. Effects of a gluten-free diet on gut microbiota and immune function in healthy adult human subjects . British Journal of Nutrition. 2009, 102, strony 1154-1160.
8. Nadal I Donat E, Ribes-Koninckx C, et al. Imbalance in the composition of the duodenal microbiota of children with coeliac disease. J Med Microbiol. 2007, 57, strony 1669-1674.
9. Dickey W Kearney N. Overweight in celiac disease: Prevalence, clinical characteristics, and effect of a gluten-free diet. Am J Gastroenterol. 2006, 101, strony 2356-2359.
10. Valletta E Fornaro M, Cipolli M, Conte S, Bissolo F, Danchielliis. C. Celiac disease and obesity: Need for nutritional follow-up after diagnos. Eur J ClinNutr. 2010, Tom 64, strony 1371-1372.
11. Jenkins DJA Kendall CWC, Vuksan V, et al. Effect of wheat bran on serum lipids: Influence of particle size and wheat protein. J Am Coll Nutr. 1999, 18, strony 159-165.
12. Jenkins DJA Kendall CWC, Vidgen E, et al. 2001 i 74(1):. High-protein diets in hyperlipidemia: Effect of wheat gluten on serum lipids, uric acid, and renal function. Am J Clin Nutr. 2001, 74, strony 57-63.
13. Reilly Norelle R. The Gluten-Free Diet: Recognizing Fact, Fiction, and Fad. J Pediatr. 2016, 175, strony 206-10. .
14. T. Thompson. Thiamin, riboflavin, and niacin contents of the gluten-free diet: is there cause for concern? J Am Diet Assoc. . 1999, 99, strony 858-62.
15. THOMPSON TRICIA. Folate, iron, and dietary fiber contents ot the gluten-free diet. J Am Diet Assoc. 2000, 100, strony 1389-96.
16. Lange Ewa. Produkty bezglutenowe na rynku polskim. HANDEL WEWNĘTRZNY 2. 2013, 345, strony 83-95.
17. Thompson T. Dennis M.,, Higgins L., Lee A., Sharrett M. Gluten-free diet survey: are Amer¬icans with celiac disease consuming recommended amounts of fibre, iron, calcium and grain foods? J. Hum. Nutr. Dietet. 2005, 18.
Jeżeli wpis Ci się spodobał udostępnij go proszę lub skomentuj :)